Spis treści Artykuł originalny « Poprzedni artykul Nastepny artykul »

Pierwsze esperanckie teksty

Unuaj esperantaj tekstoj

Orignał w języku EsperantoMaszynowe tłumaczenie na język polski

Sur la paĝo de muzeo de planlingvoj en Vieno troviĝas kelkaj tre maljunaj libroj en esperanta lingvo.
Mi tralegis la libron: Stankievic, V.: El la vivo de Esperantistoj
Nurnbergo, 1896
. Bedaŭrinde la libro ne estas en teksta formato, kiu estus legebla direkte por komputilo, sed kiel bildo. Bildoj estis skanitaj ankaŭ iom malakurate (ne rekte), do la legado kaj konvertado de bildo per OCR-tekniko ne estus facila.

La libro estas interesa en du vidpunktoj. Unue mi interesiĝis pri la lingvaĵo de libro. Mi volis scii, kiel aspektis esperanto en unuaj jaroj de sia ekzisto. Tre interesa estas ankaŭ la enhavo de libro, ĉar li parolas pri la tiama esperanta komunumo kaj ankaŭ estas gvidlibro por esperantistoj. Tiu enhavo estus por mi eĉ pli surpriza, ĉar ili estas propaganda (aŭ eduka) materialo en maniero, kiu nun ne estas kutima.

Pri la lingvaĵo

Mi rimarkis, ke la teksto ne estas facila. Mi pensas, ke komencantoj ne povus ĝin bone kompreni. La sintaksaj strukturoj estas komplikaj. Aŭtoro tre libere uzas la esperantan vortfaradon, kiu eĉ superas la regulojn de unua libro.
Jen ekzemploj:

  • ĉefemaniere
  • longaflugila
  • dank’ al
  • konas unu alia
  • de alte
  • li atingis ja la sian
  • tio ĉi estis tro multa
  • scivoleco
  • sed tiel multe estis da volontuloj

Nun oni frontas la vorton “scivolemo” sed ne “scivoleco”, kiu estus same bona. Tio estas por mi la indiko, ke la lingvo evoluas. En tiamaj tempoj ekzistoj pli da libereco de uzado. Nun tuj oni pritaksas iun esprimon kiel stranga aŭ nekutima. Ekzistas kelkaj dubindaj esprimoj, kiuj radikas en naciaj lingvoj kaj estas idiotaĵoj. Mi pensas, ke aŭtoro volis montri, ke Esperanto havas la saman esprimpovon kiel ĉiu nacia lingvo kaj li simple direkte tradukis de nacia lingvo. Okulfrape estas, ke li uzis pli ofte “tia” en frazoj, kie oni nun uzus “tiu” (ekz. “tiamaniere”). Mi frue pensis, ke vortoj kiel “tiamaniere” estas la moderna maniero de adverbigo. En tiu kazo de prepozicia frazo “en tia maniero” al “tiamaniere”. Sed evidentiĝis, ke tiu fenomeno ekzistis ankaŭ en tre frua Esperanto. Bedaŭrinde mi ne povis ekscii pri la nacieco de aŭtoro. Estus eble, ke li rekte tradukis tiun vorton de sia propra lingvo.

Esperanta propagando

La libro temas pri obstakloj de unu juna esperantisto ĉe esperantigo de sia amiko. Post longaj obstakloj kaj eĉ intrigoj kaj mensogoj, la rakonto finas per amo kaj edziĝo. Rezulto estas 2 novaj esperantistoj. Unu esperantigita kaj la dua naskita laŭ natura vojo, kiel bebo de du esperantistoj. La libro donas ankaŭ al la legantoj sugestojn kiel devas sin konduki vera esperantisto kaj kiun kaj kiel esperantigi.

Jen pripesindaj frazoj de tiu libro:

  • “Vi komprenas, ke, fariĝinte esperantisto, mi ne povus limiĝi per sola lernado de vortaro kaj korespondado kun amikoj; mi devus uzi parto de mia energio por la propagando kaj por la apostola agado, …”
  • … ke Monblero povus esti tre utila al la afero Esperanta. Li estis tre riĉa kaj ne sole ne avare, sed eĉ, kie li trovis bezona, tre malavara …
  • .. kaj tial Ĉielson, fariĝinte esperantisto, ĵetis ĉiujn antaŭajn aferojn kaj tuta trempis sin en la propagandon de la lingvo internacia. Li korpremis, ke la propagando devis esti afero ne kabineta, sed societa, kaj tial li penadis akiri la plej diversajn kaj vastajn interligojn kaj konatecojn, kio, dank’ al lia bela eksteraĵo, elegantaj manieroj kaj viva, akra saĝo, estis afere facila atingebla.
  • moron salutadi unu alian per la vortoj: “Ĉu vi esperas”? - “Jes, mi esperas.” - ĉe renkonto, kaj “Esperu”! - “jes, mi esperos” - anstataŭ adiaŭ.
  • Pro eniri la Ligon, vi devas aboni nian gazeton “Lingvo Internacia” kaj la “Bibliotekon”; kiel ekstera signo servu al vi stelo sur la brusto kaj malkaŝita parolado …
  • , ke laŭ la komisio de Ĉielson Siksten decidis altiri Monbleron al Esperanto,
  • Se li unu fojon fariĝos esperantisto, li estos jam ĉiam esperantisto varmega.

Por mi tiu libro enhavas multajn pripensindajn aferojn. Unue temas ne nur pri lingvo Esperanto sed pri iom pli. Esperanto estas en tiu libro socio aŭ organizo, kiu konscie elektas homojn por esperantigo laŭ iliaj monaj rimedoj. Tiuj homoj devas ne nur lerni la lingvon, sed labori por tiu socio. Esperantistoj devas subigi al siaj gvidantoj kaj plenumi iliajn komisiojn.
Ili devas publike stigmatigi sin per videbla esperanta ŝtelo. La celo de esperantigo estas pli grava ol uzataj rimedoj. Do oni povas mensogi kaj intrigi por atingi tion. Tio funkcias laŭ konata jam de jarmiloj skemo, kiu estis praktikata de religioj, politikaj movadoj (komunismo) kaj sektoj. Laŭ tiu skemo ĉiu ideo bezonas:

  • Kreinto kaj idolo
  • Libro aŭ manifesto
  • Apostoloj aŭ progresuloj
  • difinita fina venko

Ni komparu tion kun kelkaj ideoj.

kristanismo komunismo esperanto
idolo Jezuso Marks kaj Engels Zamenhof
libro nova biblio komunista manifesto fundamento
apostoloj 12 apostoloj kaj eklezio partio esperantaj asocioj
fina venko paradizo komuna socio totala esperantigo. solvo de lingva problemo.

Tiu modelo devus esti kutima por multaj homoj, ĉar tiun komparon mi vidis ofte (sed sen Esperanto). Ĝenerale neniu malbona rezultas de tiu skemo, sed mi pensas, ke ofte ĉe tiuj aferoj kreiĝas senlima memfido je propraj opinioj. Apostoloj estas pretaj agi nemorale por atingi siaopinie pli altaj celoj. Tio rekte kondukas al radikalismo. Tiu radikalismo frontas al memdefendo kaj ofte malutilas al ideo, kiu eĉ povus esti bona.

Mi estas konscia, ke ne ekzistas unu opinio pri Esperanto kaj ankaŭ en tiamaj tempoj oni eble ankaŭ diference pensis pri tio. La ofta riproĉo al Esperantistoj je sektismo havas ankaŭ siajn kaŭzojn eble en tiamaj tempoj.

Por mi timiga estas la granda preso, kiun oni en la libro ligis kun esperantigo. Esperantisto havas multajn devojn je la Esperanto. Do ne sufiĉas nur paroli esperanton por esti esperantisto. Interesa estus la demando, ĉu tio estis la unusola ebla vojo por certigi daŭrigon de Esperanto? Por mi Esperanto estas mia ŝatokupo, tamen mi donas multe de mia energio al esperanto.
Homoj povas fari multe nur kiel sia ŝatokupo (hobio). Ekzistas homoj, kiuj nur pro ĝojo lernas la lingvon de klingonoj, kvankam kun tio lingvo ne ligiĝas neniu granda celo de savo de homaro de komunika ĥaoso. Aliaj homoj donas multe da tempo kaj mono al konstruo de etaj fervojoj (infanaj ludiloj).
Mi pensas, ke la plej granda parto de hodiaŭaj parolantoj de esperanto aŭ interesiĝas pri la lingvo profesie kiel lingvistoj aŭ programistoj aŭ ili traktas Esperanton kiel ŝatokupon. Do ĉu vere Esperanto estas solvo de lingva kaj komunika problemo? Ĉu ĝi estas la plej bona solvo? Ĉu tio solvo estas necesa kaj ebla? Ĉu ne ekzistas pli gravaj problemoj ol lingva problemo? Ĉu oni havas rajton demandi pri tio kiel vera Esperantisto? Eble Esperanto ne bezonas Esperantistojn sed nur uzantojn de tiu lingvo.

Na stronie muzeum języków stucznych w {Vieno} znajduje się kilku bardzo stare książki w esperanckim języku.
Przeczytałem książkę: Stankievic, V.: Z życia Esperantystów
{Nurnbergo}, 1896
. Niestety książka nie jest w formacie tekstowym, który byłby czytelny w kierunku dla komputera, lecz jak wizerunek. Wizerunki zostały wcześniej skanowane także trochę {malakurate} (nie wprost), więc lektura i transformacja wizerunku {OCR-tekniko} nie byłaby łatwa.

Książka jest interesująca w dwóch punktach widzenia. Po pierwsze byłem zainteresowany o mowie książki. Chciałem wiedzieć, jak wyglądało esperanto w pierwszych latach swojego istnienia. Bardzo interesująca jest także zawartość książki, ponieważ on mówi o ówczesnej esperanckiej wspólnocie i także jest przewodnik dla esperantystów. Ta zawartość byłaby dla mnie nawet więcej zaskakującego, ponieważ oni są propagandowym (albo wychowawczy) tworzywem we sposobie, który teraz nie jest zwyczajny.

O mowie

Zauważyłem, że tekst nie jest łatwy. Myślę, że początkującowie nie mogliby jego dobrze rozumieć. Syntaktyczne struktury są skomplikowane. Autor bardzo wolnie użytkuje esperanckie słowotwórstwo, które nawet przewyższa prawidła pierwszej książki.
Oto przykłady:

  • {ĉefemaniere}
  • {longaflugila}
  • {dank}’ do
  • zna jeden inny
  • z góry
  • on osiągnął wszakże swojego
  • to było zbyt liczne
  • ciekawość
  • lecz tak wiele było ochotników

Teraz spotyka się z słowem “ciekawość” lecz nie “ciekawość”, która byłaby zarówno dobra. To jest dla mnie oznaka, że język rozwija się. W ówczesnych czasach istnienia więcej swobody użycia. Teraz natychmiast ocenia się jakieś wyrażenie jak osobliwe albo niezwykłe. Istnieją kilka wątpliwych wyrażeń, które gnieżdżą się w narodowych językach i są głupoty. Myślę, że autor chciał pokazać, że Esperanto ma taki samy {esprimpovon} jako każdy narodowy język i on po prostu w kierunku tłumaczył od narodowego języka. {Okulfrape} jest, że on użytkował częściej “taki” we zdaniach, gdzie teraz użytkowałoby się “ten” (np. “w ten sposób”). Wcześnie myślałem, że słowa jak “w ten sposób” są nowoczesnym sposobem {adverbigo}. W tym przypadku {prepozicia} zdania “w takim sposobie” do “w ten sposób”. Lecz wyszło na jaw, że to zjawisko istniało także w bardzo wczesnym Esperanto. Niestety nie mogłem dowiedzieć się o narodowości autora. Byłoby przypuszczalnie, że on wprost tłumaczył to słowo swojego własnego języka.

Esperancka propaganda

Książka dotyczy przeszkód jedne młodego esperantysty przy lokalizacji esperanckej swojego przyjaciela. Po długich przeszkodach i nawet knowaniach i zakłamaniach, opowiadanie kończy miłością i ożenkiem. Wynik jest 2 nowymi esperantystami. Jeden {esperantigita} i druga urodzona według naturalna droga, jak niemowlę dwóch esperantystów. Książka daje także czytelnikom podszepty jak musi siebie zawieść prawdziwy esperantysta i kogo i jak czynić esperancki.

Oto {pripesindaj} zdania tej książki:

  • “Rozumiesz, że, stawszy się esperantysta, nie mógłbym składać się jedyną nauką słownika i korespondencji z przyjaciółmi; musiałbym użytkować część mojej energi dla propagandy i dla apostolskiej czynności, …”
  • … że {Monblero} mógłby być bardzo użyteczny do sprawy Esperanckiej. On był bardzo bogaty i nie jedynie nie skąpo, lecz nawet, gdzie on znalazł potrzebny, bardzo hojny …
  • .. i dlatego {Ĉielson}, stawszy się esperantysta, rzuciło wszystkie uprzednie sprawy i cały maczało siebie do propagandy języka międzynarodowego. On był przygnębiony, że propaganda musiała być sprawą nie gabinetową, lecz towarzyski, i dlatego on biedził się pozyskać najbardziej rozmaite i rozległe związki i znajomości, co, {dank}’ do jego pięknego wygląda, eleganckie sposoby i żywa, ostra mądrość, było {afere} łatwy osiągalny.
  • obyczaj kłaniać się jeden innego słowami: “Czy masz nadzieję ”? - “Tak, mam nadzieję. ” - przy spotkaniu, i “Maj nadzieję”! - “tak, będę mieć nadzieję ” - zamiast no to cześć.
  • Z powodu wejść Odnośnik, musisz prenumerować naszą gazetę “Język Międzynarodowy” i “Księgozbiór”; jako zewnętrzne skinienie powina służyć do ciebie gwiazda na biuście i ujawnionym przemówieniu …
  • , że według zlecenie od nad Ĉielsem Siksten decydowało zjednywać {Monbleron} do Esperanto,
  • Jeśli on jeden raz będzie stawać się esperantystą, on będzie już zawsze esperantystą gorącym.

Dla mnie ta książka mieści liczne sprawy godne zastanowienia. Po pierwsze dotyczy nie jedynie o języka Esperanto lecz o trochę więcej. Esperanto jest w tej książce społeczeństwem albo organizacja, która poczytalnie wybiera ludzi dla lokalizacji esperanckej według ich sposoby pieniężne. Ci ludzie muszą nie jedynie uczyć się języka, lecz pracować dla tego społeczeństwa. Esperantyści muszą uporać się do swoich przywódców i załatwiać ich zlecenia.
Oni muszą publicznie {stigmatigi} siebie widoczną esperancką grabieżą. Cel lokalizacji esperanckej jest ważniejszy aniżeli użytkowane sposoby. Więc można kłamać i intrygować dla osiągnąć to. To funkcjonuje według znany już od tysiącleć schemat, który był praktykowany przez religie, polityczne ruchy (komunizm) i sekty. Według ten schemat każdy pomysł potrzebuje:

  • Twórca i idol
  • Książka albo orędzie
  • Apostołowie albo postępowcy
  • konieczne końcowe zwycięstwo

Powiniśmy porównywać to z kilkoma pomysłami.

chrześcijaństwo komunizm esperanto
idol {Jezuso} Marks i Engels Zamenhof
książka nowa Biblia komunistyczne orędzie fundament
apostołowie 12 apostołów i kościoła stronnictwo esperanckie stowarzyszenia
końcowe zwycięstwo raj wspólne społeczeństwo totalna lokalizacja esperancka. rozwiązanie językowego problemu.

Ten model musiałby być zwyczajny dla licznych ludzi, ponieważ to porównanie widziałem często (lecz bez Esperanto). Ogólnie żaden zły nie wynika od tego schematu, lecz myślę, że często przy tych sprawach stwarza się bezgraniczna zarozumiałość o własnych poglądach. Apostołowie są gotowi działać niemoralnie aby osiągnąć {siaopinie} wyższe cele. To wprost wodzi do radykalizmu. Ten radykalizm spotyka się do samoobrony i często jest bezużyteczny pomysłowi, który nawet mógłby być dobry.

Jestem poczytalny, że nie istnieje jeden pogląd o Esperanto i także w ówczesnych czasach przypuszczalnie także różnie myślano o tym. Częsty zarzut do Esperantystów o {sektismo} ma także swoje powody przypuszczalnie w ówczesnych czasach.

Dla mnie zatrważającego jest duży druk, który w książce wiązano z lokalizacją esperancką. Esperantysta ma liczne powinności o Esperanto. Więc nie starcza jedynie mówić esperanto aby być esperantystą. Interesujące byłoby pytanie, czy to była jedyna możliwa droga aby zapewnić trwanie Esperanto? Dla mnie Esperanto jest moim hobbym, jednak daję wiele od mojej energi esperanto.
Ludzie mógą zrobić wiele jedynie jak swój hobby (hobby). Istnieją ludzie, którzy jedynie z powodu radości uczą się język {klingonoj}, aczkolwiek z tym język nie nie wiąże się żaden duży cel zbawienia ludzkości komunikacyjnego chaosu. Inni ludzie dają wiele czas i pieniądze budowie małych koleji (dziecinne zabawki).
Myślę, że największa część dzisiejszych oratorów esperanto albo jest zainteresowane o języku profesjonalnie jak lingwiści albo programiści albo oni traktują Esperanto jako hobbego. Więc, czy naprawdę Esperanto jest rozwiązaniem językowego i komunikacyjnego problemu? Czy ono jest najlepszym rozwiązaniem? Czy to rozwiązanie jest konieczne i możliwe? Czy nie istnieją ważniejsze problemy aniżeli językowy problem? Czy ma się uprawnienie zapytać o to jako prawdziwy Esperantysta? Przypuszczalnie Esperanto nie potrzebuje Esperantystów lecz jedynie użytkowników tego języka.

Artukuł został przetłumaczony w pełni maszynowo przez wolny program Esperantilo
Adres kontaktowy:
mail@xdobry.de